Türkiye’nin ekonomik, kültürel, eğitim ve sosyal yönlerden merkezi konumunundaki İstanbul’da toplu ulaşımda hızlı, rahat, eksiksiz ve güvenli bir yolculuk gerçekleştirilememesi, yaşamsal faaliyetleri olumsuz etkiliyor.
İstanbul Büyükşehir Belediyesi (İBB) kuruluşu İstanbul Elektrik Tramvay ve Tünel İşletmeleri (İETT) tarafından işletilen otobüs, vapur, tramvay, metro ve metrobüs gibi toplu ulaşım araçlarının şehrin ihtiyaçlarına yetersiz kalması vatandaşların çilesine çile katıyor.
Toplu ulaşımın bel kemiği olan otobüslerin bir türlü önüne geçilemeyen sefer iptalleri ve arıza sayıları İstanbulluları mağdur ediyor.
Neredeyse her gün arızalanıp yollarda kalan ve yolcusunu indirmek zorunda olan otobüsler, sorunu daha da derinleştiriyor.
Otobüs arızalarındaki artışlar, İBB Meclis toplantılarında da zaman zaman “Araç bakımlarının yetersiz yapıldığı” iddiasıyla tartışılıyor.
İBB’nin kendi raporlarında da otobüs arızalarında meydana gelen artışlar görülüyor. İBB Denetim Komisyonu tarafından hazırlanan “2022 Yılı Denetim Raporu”nda, otobüslerin arıza sayısının 2021’e göre bir yılda yüzde 56,77 artması, gelecek yıllarda daha da artacağına işaret ediyor.
Sabah ve akşam trafiğinin zirve saatlerinde konut ile iş yeri arasında 2 saatin üzerine çıkan gidiş-dönüşü kapsayan ulaşım süreleri, insanların zamanının çoğunu kalabalık otobüslerde geçirmelerine ve böylece strese girmelerine neden oluyor.
– Duraklardaki yolcu bilgilendirme sisteminin çalışmaması mağdur ediyor
Cep telefonlarındaki mobil uygulamanın ve otobüs duraklarında yolcu bilgilendirme tabelalarının düzgün çalışmaması nedeniyle sefer iptallerinden ve arızalardan haberdar olamayan yolcuların duraklardaki bekleme süreleri artıyor.
Toplu ulaşımdaki eksiklikleri, İBB’nin “ALO 153 Çağrı Merkezi” başta olmak üzere kişisel sosyal medya hesaplarında da gündeme getiren vatandaşlar, sorunlarının çözülmesini bekliyor.
İETT’nin sosyal medya hesabına, sefer iptalleri, gelmeyen ve kalabalık otobüsler ile mobil uygulamanın çalışmaması konuları başta olmak üzere birçok şikayet geliyor.
İETT Destek hesabından ise “şikayet numarasıyla başvurunun kaydedildiği”, “mobil uygulamanın geliştirme ve güncelleme çalışmalarının devam ettiği” yönünde bazı cevaplar veriliyor.
İstanbullular, sürekli olumsuzluklarla gündeme gelen otobüslerin bakımları düzgün yapılmış, yenilenmiş ve megakentin ihtiyaçlarına cevap verecek nitelikte olacağı günlerin gelmesini bekliyor.
– “İki saat bekledim otobüs gelmedi, taksiyle gelmek zorunda kaldım”
Toplu ulaşımı kullanan vatandaşlar, AA muhabirine toplu ulaşımdaki eksiklikleri ve çözüm önerini anlattı.
Şoförlük mesleğinden emekli İbrahim Halil Kahya, eskiden toplu ulaşımda bu kadar sorun yaşamadıklarını, bu dönemde birçok sorunla karşılaştıklarını, insanların bu durumdan muzdarip olduğunu söyledi.
Otobüs duraklarının ve üst geçitlerin bakımsızlıktan dolayı kötü durumda olduğunu, duraklardaki dijital yolcu bilgilendirme tabelalarının çalışmadığını belirten Kahya, “Durakta 1 saat, 1,5 saat otobüs bekliyorsunuz. Ben şimdi Küçükçekmece Vergi Dairesi’nden Cevizlibağ’a gelmem gerekiyordu, otobüs bulamadım. İki saat bekledim, otobüs gelmedi, taksiyle gelmek zorunda kaldım. Zamanın kıymetli olmasından dolayı oraya varmam gerekiyordu, otobüs bekle bekle gelmedi. Zaman gittikten sonra olayın bir ehemmiyeti yok.” dedi.
Üniversite öğrencisi Emre Türkmen, mobil uygulamada otobüs saatlerinin geliş sürelerinin uyuşmadığını, bu araçların o süreden 10-20 dakika daha sonra gecikmeli durağa geldiğini kaydetti.
Duraklarda yolcu bilgilendirme sistemlerinin de çalışmadığını ifade eden Türkmen, bu sorunun çözülmesini istedi.
Öğrenci İrem Feyza Şen, kullandığı “89-C İETT İkitelli Garajı-Taksim” otobüs hattının çok kalabalık olduğunu belirtti.
Otobüsün geliş saatlerini önceden mobil uygulama üzerinden takip ettiğini fakat buradakilerle otobüsün geliş saatlerinin uymaması nedeniyle artık kullanmadığını dile getiren Şen, yoğunluk nedeniyle ek otobüs seferi ve otobüsün tam olarak nerede olduğunun görüldüğü bir uygulamanın çalışmasını talep etti.
– “İğne atsan yere düşmüyor. Böyle olur mu?”
Güngören’de ikamet eden işçi Mustafa Öztürk, daha çok Fatih istikametine tramvay ve otobüs kullanarak yolculuk ettiğini söyledi.
Toplu ulaşım araçlarının çok kalabalık olduğuna dikkati çeken Öztürk, “İğne atsan yere düşmüyor. Böyle olur mu? Tramvayla geliyorum, otobüse biniyorum. Kalabalıktan hiç binemiyorsun. Hele çocuklu ve bebek arabası olanlar kullanamıyor. Çok yoğun. Seferlerin biraz daha sıklaştırılması gerekiyor.” diye konuştu.
Tramvayların arızalandığını, raydan çıktığını ve günün her saatinde yoğun olduğunu anlatan Öztürk, otobüslerin ise saatlerine uymadığına dikkati çekerek, şöyle devam etti:
“Edirnekapı’ya gideceğim ama otobüsün ne zaman geleceği belli değil. Bazen oluyor, yarım saat bekliyoruz. Kum gibi adamlar burada birikiyor ama ona rağmen gelmiyor, binemiyoruz. Halbuki burası doluyor. Sabah ve akşam saatleri çok önemli. Hiç işletemiyorlar. Tramvayda ayakta yer yok. 15 dakika tramvay beklenir mi? Bağcılar’dan Kabataş’a gidiyor. Yazık.”
Toplu ulaşım olarak otobüs kullandığını söyleyen Nizamettin Aktaş fakat hiç zamanında gelmediğini dile getirdi.
Arnavutköy’de oturduğunu belirten Aktaş, “336 numaralı hattın arıza yapmadığı hemen hemen hiçbir gün yok. Biz de binmeye korkuyoruz. Otobüs bakımlarının yapılması gerekiyor. Otobüslerin içleri de temiz değil. Devletimiz, bunlara ödenek ayırıyor ama bu ödenekler nereye gidiyor? Bakımlar, ihaleyle alınıyor fakat bakımlar zamanında yapılmadığından dolayı bu sorunlar yaşanıyor. Pek yeni otobüs de görmüyoruz.” ifadelerini kullandı.
Sivil havacılıktan emekli olan Nuray Erdoğan, Fatih’ten Zeytinburnu’na alışveriş merkezine gittiğini anlattı.
Erdoğan, “Bir saate yakındır otobüs bekliyorum ama hala gelmedi. Durakta otobüsün geliş saatini gösteren ekran da yok. Belediye buna bir çözüm bulamadı.” dedi.
Fatih’ten Zeytinburnu ile Bakırköy’e seferlerin artırılmasını talep eden Erdoğan, ilçede yolcu bilgilendirme sistemi olmayan duraklara da bu sistemin konulmasını istedi.
– İETT’de 10 binin üzerinde personel çalışıyor
İETT’den edinilen bilgiye göre, İstanbul’da toplu ulaşımın yüzde 60’ı otobüs ve metrobüslerle sağlanıyor.
684 metrobüs, 170 adabüs ve adamini, 2 bin 677 otobüs olmak üzere toplam 3 bin 531’i kendi, 3 bin 41’i ise Özel Halk Otobüsleri filosu olmak üzere toplam 6 bin 572 araç bulunan İETT’de 10 binin üzerinde personel çalışıyor.
Kentte bir günde 800 farklı hatta ortalama 55 bin farklı sefer gerçekleştiriliyor.
İETT’nin filosundaki otobüslerle günde 655 bin kilometre yapan araçlar, Özel Halk Otobüsleri de dahil olduğunda ise 1 milyon 255 bin kilometre yol katediyor.
Dünyanın en geniş yeri olan Ekvator’un çevre uzunluğunun 40 bin kilometre olduğu göz önüne alındığında, İETT araçları ile Özel Halk Otobüsleri bir günde bunun çevresini yaklaşık 32 kez dolaşacak uzunlukta sefere çıkıyor.
Otobüsler bu yolculuklarda günde 4 milyonun üzerinde yolcu taşıyor.
Araçlar, en kısa seferini 1,81 kilometre yol kateden ve sadece 6 durağı bulunan “48U” Bahçeşehir Üniversitesi-Kemerburgaz hattında yaparken en uzun seferini ise 97,8 kilometrelik, 82 durağı bulunan “139A” Üsküdar-Şile/Ağva hattında gerçekleştiriyor.
İETT’nin açıklamasında, 2019 yılında İETT filosundaki tüm otobüs ve metrobüslerdeki her 10 bin kilometredeki arıza ortalaması 3,06 iken 2022 yılında 3,23, bu yılın ilk 6 aylık ortalamasının ise 2,92 olarak gerçekleştiği belirtildi.
Açıklamada, arızaların 5’te 1 azaldığı bildirildi.
– İETT’nin tarihi yolculuğu
İETT’nin kuruluşu 1869’a dayanırken aynı yıl Dersaadet Tramvay Şirketi’nin kurulmasıyla 1871’de ilk atlı tramvaylar hizmete girdi. 1871 yılında Londra’da dünyanın ilk metrosu inşa edilirken 1875 yılında ise en eski ikinci metro olan “Tünel” İstanbul’da işletmeye alındı. İETT’de ilk olarak 1930’da otobüs, 1961’de ise troleybüs hizmete girdi. 1980 yılında Mavi Kart uygulamasına geçilirken 1982’de elektrik dağıtımı TEK’e devredildi. 1985’de Özel Halk Otobüsleri’nin yönetim, yürütme ve denetimi İETT’ye devredildi. Taksim-Tünel hattında nostaljik tramvay 1991 yılında sefere başladı.
İlk çift katlı otobüsler 1993’te hizmete alındı. Toplu taşımada kullanılacak “Akbil” sistemi de 2 yıl sonra, 1995’te kullanılmaya başlandı. 1998’de çevre ve insan dostu yeşil otobüsler hizmet vermeye başladı, 2003 yılında Moda Tramvayı hizmete girdi.
İstanbul’da kart işlemleri ve hat sorgulama gibi hizmetler 2003 yılında elektronik ortama taşındı.
2004 yılında otobüslerde sigortalı yolculuk dönemi başladı. 2005 yılında ekspres otobüsler, 2006 yılında Avrupa standartlı “Euro III” çevreci motora sahip klimalı ve alçak tabanlı otobüsler, 2007 yılı başında yeni çift katlı kırmızı otobüsler hizmete alındı.
Metrobüs seferleri 2007 yılında hizmete girdi. Bir yıl sonra eylül ayında Zincirlikuyu’ya uzatılan metrobüsün Söğütlüçeşme etabı, 2009’un Mart ayında tamamlanıp İstanbul’un Avrupa ve Asya yakaları birbirine bağlandı.
Yapımını İETT’nin üstlendiği, Edirnekapı-Topkapı raylı sistem hattı 2009’un Mart ayında hizmete alındı. Aynı yıl geliştirilen “Mobil İETT” sayesinde hat ve güzergah bilgileri cebe girdi.
İstanbul’da güvenli yolculuk projesi kapsamında İETT şoförlerinin üniversite ortamında eğitimine başlandı, 2011 yılında kalite çalışmalarına hız verildi.
2013 yılında İETT filosuna 1705 yeni ve konforlu otobüs katıldı. 2014 yılında 965 yeni şoför göreve başlarken eğitim çalışmalarını yürütmek amacıyla “İETT Akademi” oluşturuldu.
“Akbil”, 2015 yılında yerini tamamen “İstanbulkart”a bıraktı.
2018 yılında tamamı yerli üretim olan 375 otobüs İETT filosuna katıldı. 2019 yılında metrobüs hattında kadın güvenlik görevlileri işbaşı yaptı. Kadın şoförler 2020 yılında göreve başladı.
Adalar’da faytonlar kaldırılarak yerine çevre dostu elektrikli araçlar hizmete alındı. Kentte toplu ulaşım hizmeti veren tüm otobüsler İETT çatısı altında toplandı.
